در برنامه پایان ناباروری مطرح شد؛ شانس داشتن جنین سالم در سنین بالا کم می شود

به گزارش طب اصیل یک متخصص ژنتیک، افزایش سن را یکی از عوامل افزایش احتمال بروز ناهنجاری های ژنتیکی دانست و اظهار داشت: در سنین بالا، شانس داشتن جنین سالم کمتر می شود.
به گزارش طب اصیل به نقل از مهر، ‎سعیدرضا غفاری متخصص ژنتیک، در برنامه «پایان ناباروری» با اشاره به پیشرفت روش های درمان ناباروری در جهان و ایران، اظهار داشت: حدود چهار دهه از شکل گیری روش های کمک باروری می گذرد و در این مدت شانس بالقوه موفقیت درمان از ۵ درصد به بیشتر از ۸۰ درصد رسیده است که این آمار نشان دهنده پیشرفت اعجاب انگیز علوم و فناوری های تولید مثلی است. یکی از علل افزایش موفقیت این درمان ها هم رشد و توسعه دانش و فناوری های ژنتیکی است. وی با اشاره به عوامل مختلف موثر در وقوع بارداری، اضافه کرد: یک حاملگی موفق نیازمند عناصر گوناگونی است که برخی مربوط به جنین، برخی مربوط به مادر و برخی مربوط به محیط اند. تکنیک های ژنتیکی می توانند در ارزیابی سلامت جنین کمک کننده باشند. در واقع به صورت طبیعی سیستم حیات بگونه ای طراحی شده است که سلامت و قدرت لازمه‌ی بقا و ماندگاری است. غفاری تصریح کرد: در عرصه تولید مثل نیز، جنین هایی می توانند مراحل تقسیم سلولی، لانه گزینی و رشد را طی کنند که سالم باشند. یعنی ژنتیک سالمی داشته باشند. اینجاست که علم ژنتیک با تکنیک هایی مثل تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی و غربالگری ژنتیکی قبل از لانه گزینی برای ارزیابی سلامت و انتخاب بهترین و سالم ترین جنین ها به کمک علوم باروری می آید. در ادامه، مریم رفعتی متخصص ژنتیک و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، اظهار داشت: گاهی با زوج هایی روبه رو هستیم که سابقه بیماری یا معلولیت خاصی در خود یا افراد خانواده دارند. برای این دسته از زوج ها از تکنیک ژنتیکی تشخیص قبل از لانه گزینی جنین یا PGD استفاده می نماییم. در واقع در این گروه ما می دانیم که باید به دنبال یک اختلال ژنتیکی خاص، مثلاً تالاسمی بگردیم و جنین های مبتلا به این ناهنجاری ژنتیکی را کنار بگذاریم. اما گروه دیگری از زوج ها هستند که در خانواده آنها سابقه هیچ مشکل یا بیماری ژنتیکی ندارند و آزمایش های ژنتیکی هم نرمال می باشد، اما گرفتار سقط مکرر یا شکست مکرر درمان ناباروری می شوند. برای این گروه از تکنیک غربالگری ژنتیکی قبل از لانه گزینی جنین یا PGS استفاده می نماییم. در این روش ما به دنبال یافتن اختلال یا بیماری کروموزومی خاصی نیستیم، بلکه وضعیت ژنومیک جنین را به صورت کلی بررسی می نماییم تا بتوانیم جنین های سالم تر را انتخاب نماییم. غفاری هم اضافه کرد: نباید فراموش نماییم که در حاملگی طبیعی هم شانس حاملگی در هر ماه ۲۰ درصد است که کمتر از شانس حاملگی در هر سیکل آی وی اف است. اما چرا فقط ۲۰ درصد، چونکه در مورد ۸۰ درصد باقیمانده، درصد قابل توجهی از جنین های تشکیل شده به لحاظ کروموزومی ناسالم هستند و بنابراین یا توان تکثیر و رشد ندارند یا موفق به لانه گزینی در رحم نمی شوند یا سقط می شوند. وی افزود: در آی وی اف یا روش های کمک باروری هم همین اتفاق می افتد. یعنی در ترکیب کروموزومی جنین که حاصل ۲۳ کروموزوم از مادر و ۲۳ کروموزوم از پدر است، امکان دارد اختلالات یا ناهنجاری های رخ دهد که از روی ظاهر جنین قابل تشخیص نیست. در چنین مواردی، تکنیک ژنتیکی PGS به ما کمک می نماید که بتوانیم جنین های شکل گرفته در محیط آزمایشگاهی را به صورت کامل از لحاظ ژنومیک بررسی نماییم. رفعتی هم افزایش سن را یکی از عوامل افزایش احتمال بروز ناهنجاری های ژنتیکی دانست و اظهار داشت: هرچه سن خانم بالاتر برود، خطر بروز اختلالات کروموزومی در جنین بیشتر می شود. اگر در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی، خطر بروز اختلالات کروموزومی ۴۰ تا ۵۰ درصد باشد، در ۳۰ تا ۴۰ سالگی به ۶۰ درصد می رسد و بعد از ۴۰ سالگی به بیشتر از ۷۰ درصد می رسد. ازاین رو در سنین بالا، شانس داشتن جنین سالم کمتر می شود، اما باز هم می توان با استفاده از تکنیک PGS می توان جنین های باکیفیت را پیدا کرد و انتقال داد. در ادامه، غفاری به نقش عوامل ژنتیکی در بروز سقط مکرر اشاره نمود و تصریح کرد: شایع ترین علت سقط جنین اختلالات کروموزومی است. اختلالات کروموزومی امکان دارد به صورت متعادل در پدر یا مادر وجود داشته باشد، اما به صورت نامتعادل در جنین بروز باید و منجر به سقط شود. در چنین حالتی، گام نخست بررسی ژنتیکی محصولات حاملگی است. اگر به هر علت محصول حاملگی قابل عرضه به آزمایشگاه نبود، پدر و مادر باید به لحاظ ژنتیکی بررسی شوند تا از بروز سقط مکرر یا معلولیت و بیماری ژنتیکی در نوزاد پیشگیری شود. این کار در نهایت چند ماه زمان می برد، اما از عوارض جدی طولانی مدت جلوگیری می کند. رفعتی با تاکید بر تمایز PGS به روش فیش که قبلاً انجام می شد با PGS به روش جدید، خاطرنشان کرد: در گذشته PGS صرفاً برای غربالگری چند بیماری یا ناهنجاری خاص انجام می شد و فقط جابه جایی یا اختلال چند کروموزوم قابل بررسی بود. این روش دیگر منسوخ شده است و ارزش علمی ندارد و به افزایش شانس موفقیت درمان ناباروری یا سقط مکرر کمکی نمی نماید. اما انجام PGS به روش جدید بررسی کامل و کلی همه‌ی کروموزوم ها در یک سلول نمونه از جنین است و با استفاده از این روش می توان سلامت ژنتیکی جنین را به صورت کامل ارزیابی کرد. غفاری هم در انتها تصریح کرد: خوشبختانه در ایران همه تکنیک های پیشرفته ژنتیکی، هم سطح با مراکز پیشرفته جهان، در ایران قابل دسترسی است. اما بهرحال این روش ها هزینه بر است و لازم است از زوج های نابارور حمایت مالی شود تا بتوانند از این دستاوردها بهره مند شوند. در واقع، این امر هم از بار اندوه و نگرانی خانواده ها می کاهد و هم از لحاظ سیاست های کلان جمعیتی و بهداشتی مهم می باشد و سیاست گذاران و مدیران ارشد کشور باید به تسهیل شرایط استفاده از خدمات درمان ناباروری در کشور به صورت ویژه توجه نمایند.