سفارش هایی جهت افزایش اثربخشی شیمی درمانی
طب اصیل: یک متخصص تغذیه بالینی مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به نقش تغذیه در وضعیت بیماران مبتلا به سرطان و کاهش عوارض ناشی از روش های مختلف درمانی، راهکارهایی جهت کاهش عوارض شیمی درمانی و راهکارهای کنترل این عوارض را تشریح نمود.
دکتر مهدی شادنوش و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت و گو با ایسنا، اظهار نمود: بیماران سرطانی و اطرافیان آنها باید از یک رژیم غذایی برای بیماران سرطانی پیروی کنند، چونکه این افراد با انجام هر دوره شیمی درمانی گرفتار تغییراتی در سیستم بدن می شوند و باید باور داشت که تغذیه و رژیم غذایی مناسب می تواند به کاهش عوارض درمان همچون شیمی درمانی کمک نماید.
نقش تغذیه در کاهش عوارض شیمی درمانی
وی با انتقاد از عدم ارجاع بیماران به متخصص تغذیه از طرف خیلی از پزشکان و آنکولوژیست ها، اظهار نمود: این در حالیست که این مساله در ابتدای دوره شیمی درمانی و رادیوتراپی از اهمیت بالایی برخوردارست.
این متخصص تغذیه مرکز تحقیقات سرطان با اشاره به اینکه داروهای شیمی درمانی مواد شیمیایی قوی بوده و از طرق مختلف و دخالت در سیستم ساختمانی، تکثیری و زایش سلول های سرطانی موجب از بین بردن و توقف توسعه آنها می شوند، افزود: بدیهی است که این داروها به درجاتی کمتر در عملکرد و ساختمان سلول های سالم و سیستم های بدن تاثیر منفی دارد و چه بسا می تواند موجب اختلال در هضم، جذب و متابولیسم غذا در بدن شده و از این رهگذر موجب بوجود آمدن اختلالات غذایی شدیدی در بدن می شود.
دکتر شادنوش با تاکید بر اینکه تغذیه سالم و مناسب می تواند اثربخشی داروهای شیمی درمانی را افزایش و عوارض جانبی ناشی از داروها را کم کند، اظهار نمود: رژیم غذایی سالم و کامل به رژیمی گفته می شود که دربرگیرنده تمام گروه های غذایی شامل کربوهیدرات ها (مانند نان و غلات)، گوشت ها، میوه جات و سبزیجات، شیر و لبنیات و چربی ها باشد.
همین طور مصرف منظم وعده های غذایی در فواصل زمانی مناسب می تواند جهت تامین نیازهای غذایی بدن برای مقابله با بیماری مفید باشد.
توصیه های مفید و تغذیه ای در دوره شیمی درمانی
اقداماتی از قبیل پیاده روی در هوای آزاد و مطبوع، مصرف آب به میزان کافی، مطالعه، انجام کارهای روزمره و دلخواه، مصرف مواد غذایی مورد علاقه به میزان متعادل، گفت و گو با دیگران، تماشای فیلم، گوش کردن به موسیقی های آرام بخش و دلپذیر، پرهیز ازغذاهای سنگین، چرب و غیرمتعارف و استفاده از میوه جات می تواند در بهبود وضعیت و کنترل عوارش ناشی از شیمی درمانی مانند تهوع و خستگی نقش موثر و محسوسی داشته باشد. اصولا مصرف میوه جات و سبزیجات و آبمیوه های طبیعی در طول دوره های درمان می تواند مفید باشد. مگر اینکه به سبب کاهش سیستم ایمنی بدن توسط متخصص تغذیه و یا پزشک معالج منع شده باشد. سفارش می شود در ضمن دوره های دارو درمانی، از مصرف غذاهای سنگین، حجیم، چرب و تحریک کننده مانند ادویه جات تند، ترش و مانند آنها پرهیز شود. غذا را با صبر و حوصله و آرامش کافی مصرف کنید و به خوبی آنرا بجوید. بطور منظم پیش از صرف غذا اهتمام کنید دهان خودرا با دهان شویه ملایم و رقیق شستشو دهید تا صرف غذا برای شما لذت بخش شود. برخی از داروهای شیمی درمانی می توانند طعم دهان شما را تغییر دهند. در صورت بروز ضایعات و زخم های دهانی، هر ۴-۲ ساعت یکبار دهان خودرا با دهان شویه ملایم و رقیق شستشو دهید و در صورت تشدید زخم ها و خونریزی به پزشک معالج خود بازگشت کنید. همین طور در صورت بروز زخم های دهانی از غذاهای نرم و مایعات صاف شده استفاده کنید و در صورت ضرورت می توانید از نی بجای قاشق استفاده کنید. استفاده از مایعات فراوان تا چند روز پس از شیمی درمانی می تواند در کاهش عوارض ناخوشایند شیمی درمانی نقش بسزایی داشته باشد. کاهش عوارض جانبی شیوه های درمانی با رژیم غذایی
این متخصص تغذیه بالینی با اشاره به اینکه شیمی درمانی انواع مختلفی از سرطان را بطور موثر درمان می کند، اشاره کرد: با این وجود همانند سایر درمان ها، اغلب موجب ایجاد عوارض جانبی می شود که برای هر فرد متفاوت می باشد و به نوع سرطان، محل، داروها و دوز و سلامت عمومی بیمار بستگی دارند.
وی افزود: داروهای شیمی درمانی سلول های سرطانی که سریع رشد می کنند را تحت تأثیر قرار می دهند، از آنجاکه این داروها در سراسر بدن حرکت می کنند، می توانند بر سلول های طبیعی و سالم نیز تاثیر گذاشته و در نتیجه موجب عوارض جانبی شوند که همچون عوارض شایع شیمی درمانی می توان به تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، خشکی دهان، اسهال یا یبوست اشاره نمود.
دکتر شادنوش در این راستا به بعضی از راهکارهای تغذیه ای مؤثر در کنترل این عوارض اشاره کرد:
راهکارهای تغذیه ای جهت بهبود تهوع و استفراغ
تعداد وعده های غذایی را افزایش و حجم هر یک را کاهش دهید. مایعات را در فاصله وعده های غذایی و به میزان کافی مصرف کنید و از مصرف مایعات همراه با وعده های غذایی اجتناب نمایید. از مصرف مایعات با معده خالی اجتناب کنید. جهت پیش گیری از حالت تهوع از زنجبیل استفاده کنید. جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات با طعم مناسب خصوصاً نعناع می تواند در بهبود تهوع مؤثر باشد. از دراز کشیدن و خوابیدن تا حدود یک ساعت بعد از صرف غذا بپرهیزید. انجام ورزش های سبک و نفس کشیدن عمیق در هوای آزاد می تواند در پیشگیری و بهبود حالت تهوع مؤثر باشد. بمنظور کاهش شدت بوی غذا در محیط، در هنگام طبخ غذا حتما هواکش آشپزخانه را روشن کنید و یا جریان هوا را برقرار کنید. غذاها را پس از خنک شدن مصرف کنید تا بوی آنها سبب تشدید حالت تهوع نشود. بمنظور پیش گیری از تهوع صبحگاهی، پیش از بلند شدن از رختخواب کمی بیسکویت ساده مصرف کنید. همین طور هنگامی که گرفتار حالت تهوع هستید، از غلات خشک مانند نان خشک یا بیسکویت های ساده استفاده کنید. اگر حالت تهوع منجر به استفراغ می شود، لازم است که در طول روز به میزان کافی مایعات بنوشید. در طول روز میوه ها و سبزی های دارای طعم ملایم مصرف کنید. تا حد امکان از مصرف غذاهای سرخ شده، پرچرب، نفاخ، خیلی شیرین یا پرادویه بپرهیزید. راهکارهای تغذیه ای جهت بهبود اشتها
تعداد وعده های غذایی را افزایش و حجم هر یک از آنها را کاهش دهید. هر زمانی که اشتهای بیشتری دارید، مواد غذایی بیشتری مصرف کنید. از چاشنی های اشتها آور مانند آبلیمو، آبغوره، سرکه و رب گوجه فرنگی در رژیم غذایی خود استفاده کنید. غذاها به شکلی تهیه شوند که طعم، بو و رنگ آنها اشتهاآور باشد. محیطی که در آن غذا می خورید را لذت بخش کنید. بعنوان مثال، می توانید به تماشای تلویزیون یا گوش دادن به موسیقی مورد علاقه خود بپردازید. بمنظور تحریک اشتها سفارش می شود که در صورت امکان پیش از وعده های غذایی، ورزش مختصری مانند قدم زدن انجام دهید. از مصرف غذاهای پرچرب و نفاخ بپرهیزید برای اینکه سبب سیری زودرس می شوند. احساس درد، حالت تهوع و یبوست سبب کاهش اشتها می شود. سفارش می شود که جهت بهبود این شرایط به پزشک و متخصص تغذیه بازگشت کنید. بهتر است مایعات را در فاصله وعده های غذایی و به میزان کافی مصرف کنید و از مصرف مایعات همراه با وعده های غذایی اجتناب کنید. راهکارهای تغذیه ای جهت بهبود خشکی دهان
روزانه ۸-۶ لیوان مایعات را به صورت جرعه جرعه بنوشید. می توانید مقداری از مایعات را به شکل یخ مصرف کنید. قبل و پس از مصرف غذا، دهان خودرا با آب یا دهان شویه های ملایم بشویید. همین طور در طول روز مکرراً دهان خودرا با دهان شویه بشویید. در رژیم غذایی خود از غذاهای نرم و آبدار مانند مواد غذایی آب پز، سوپ ها و خورشت ها استفاده کنید. در صورت عدم التهاب دهان و مری، می توانید از آب نبات های ترش و آبغوره، آبلیمو و آب سایر مرکبات بمنظور تحریک ترشح بزاق دهان استفاده کنید. مصرف بستنی یخی و آدامس های فاقد شکر نیز سفارش می شود. مصرف میوه جات و سبزیجات به صورت خنک سفارش می شود. از مصرف کافئین، قهوه، چای های غلیظ، کولا، شکلات، کاکائو و مواد غذایی حاوی کاکائو پرهیز کنید. از مصرف غذاهای شور، سرخ شده، پرچرب و یا غذاهای خیلی شیرین اجتناب کنید. از مصرف الکل و کشیدن سیگار بپرهیزید. راهکارهای تغذیه ای جهت بهبود اسهال
مصرف آب و مایعات روشن مانند آب گوشت و ژلاتین را افزایش دهید. مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا مانند آجیل ها، میوه و سبزی و نان و غلات سبوس دار را کاهش دهید. از مصرف غذاهای شیرین، قندهای ساده و آبنبات اجتناب کنید. مواد غذایی نظیر موز، برنج سفید و ماکارونی که به راحتی هضم می شوند استفاده کنید. از مصرف غذاهای پرادویه و چرب و یا سرخ شده خوردداری کنید. راهکارهای تغذیه ای جهت بهبود یبوست
مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا مانند غلات کامل، میوه ها و سبزی های خام یا پخته شده، میوه های خشک، دانه ها و آجیل ها را افزایش دهید. مصرف آب و نوشیدنی های سالم را افزایش دهید. اهتمام کنید که وعده های اصلی و میان وعده ها بطور منظم و در ساعت مشخصی مصرف شوند. فعالیت بدنی خودرا تا حد امکان افزایش دهید. این عضو هیات علمی دانشگاه در خاتمه اشاره کرد: تغذیه درمانی به بیماران سرطانی کمک می نماید تا مواد غذایی لازم جهت حفظ قدرت بدنی، جلوگیری از لطمه دیدن بافت بدن، بازسازی بافت و مقابله با عفونت و سوء تغذیه را دریافت و جذب کنند و افرادی که در حین درمان سرطان رژیم غذایی سالم و مناسب حاوی مقادیر کافی انرژی و پروتئین دریافت می کنند، احتمال بهبودی بالاتری داشته و حتی شاید بتوانند میزان بالاتر نوع خاصی از شیوه های درمانی را تحمل کنند.
منبع: طب اصیل
